Historia i dzieje Torunia to wzloty i upadki, czasy świetności i podupadania, zmiany przynależności, wojny i doniosłe chwile. Historia Torunia od czasu panowania Zakonu Krzyżackiego po czasy dzisiejsze.

Miasto Toruń zostaje założone przez Zakon Krzyżacki, a dokument lokacyjny pochodzący z 28 grudnia 1233 roku wystawia sam mistrz krzyżacki Herman von Salz. Niedługo po tym zaczyna się budowa zamku krzyżackiego w kształcie podkowy, siedziby komtura oraz systemu murów obronnych otaczających miasto. Osada rzemieślnicza Nowe Miasto bezpośrednio sąsiadująca z Toruniem, otrzymuje prawa miejskie 13 sierpnia 1264 roku. Dopiero w 1454 roku dochodzi do połączą obydwu miast, ale mimo tego zachowują okalające i dzielące je mury obronne z licznymi basztami i bramami.

Dzięki korzystnemu usytuowaniu Torunia na szlakach lądowych i wodnych rozwija się handel. Już w roku 1280 Toruń przystępuje do Hanzy - Średniowiecznego związku miast handlowych Europy, dzięki czemu następuje szybki rozwój miasta. W Toruniu handluje się głównie zbożem, suknem, płótnem, rybami oraz solą.

W roku 1365 Toruń otrzymuje prawo składu, co sprzyja dalszemu szybkiemu rozwojowi miasta. Kupcy przejeżdżający przez Toruń zobowiązani są teraz zatrzymać się na pewien czas w mieście, składować i sprzedawać przewożone towary. Miasto się bogaci. Buduje się kościoły, spichlerze i liczne kamienice.

1 lutego 1411 roku na przeciwległym brzegu Wisły dochodzi do podpisania pierwszego pokoju toruńskiego między Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim. To w nim ustala się m.in., że Toruń po pięciomiesięcznej przynależności do Polski ponownie wraca pod panowanie Zakonu Krzyżackiego.

W lutym 1454 roku w Toruniu wybucha powstanie antykrzyżackie. Datę tą uznaje się za początek polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej. Torunianie atakują i doszczętnie burzą zamek krzyżacki. Wojnę kończy 19 października 1466 roku drugi pokój toruński, który przepisuje Toruń w granice państwa Polskiego pod opiekę króla Kazimierza Jagiellończyka. Pokój kończący wojnę trzynastoletnią podpisany zostaje w toruńskim Dworze Artusa.

Jako miasto polskie w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń nadal szybko się rozwija. Dobrobyt miastu nadal zapewnia handel i skład zboża, drewna i soli. Następuje dalszy rozwój urbanistyczny miasta.

19 lutego 1473 roku na świat przychodzi najznakomitszy mieszkaniec Torunia - Mikołaj Kopernik. Twórca teorii heliocentrycznej. Jego dzieło "De Revolutionibus Orbium Coelestium" ("O obrotach Sfer Niebieskich") ukazuje się w marcu 1543 roku i stanowił istotny przełom w postrzeganiu budowy świata.